Przedklinek jest niepozorną strukturą kresomózgowia zaliczaną do płata ciemieniowego. Funkcje tego obszaru kory mózgu nie są natomiast niepozorne – warto wymienić chociażby to, że to przedklinek jest odpowiedzialny za przejawy naszej kreatywności, zdolność do autorefleksji i doświadczenia świadomego śnienia.
Pod względem anatomicznym przedklinek jest po prostu częścią kory ciemieniowej. Leży w złączu pomiędzy obiema półkulami mózgu i ze względu na swój kształt bywa nazywany „kwadratowym płatem” (quadrate lobe). Nie da się ukryć, że dość „niekorzystna” lokalizacja nie ułatwiała naukowcom badań mających na celu wyjaśnienie znaczenia przedklinka a nawet wpływała na spadek zainteresowania tym, co kryć może w sobie mały kawałek kory położony gdzieś na styku półkul. W toku dokładniejszych badań okazało się, że przedklinek posiada bogate połączenia zarówno ze strukturami wyższego rzędu jak i ze strukturami podkorowymi. Jest jednym z regionów mózgu o najbardziej rozbudowanych połączeniach, stąd niektórzy nadają mu tytuł „najlepiej poinformowanego” rejonu mózgu. Przeprowadzano wiele badań obrazowych i funkcjonalnych, które miałyby ustalić jakie role i zadania są dla niego specyficzne.
Podczas badań nad pamięcią, które prowadzone były jeszcze w latach 90-tych zauważono, że przedklinek jest szczególnie aktywny podczas zadań polegających na odzyskiwaniu z pamięci materiału i porównywaniu go z nowymi treściami. Dalsze badania pomogły ustalić, że ta część mózgu ma szczególne znaczenie dla tzw. pamięci epizodycznej. W odróżnieniu od zwykłej pamięci semantycznej pamięć epizodyczna ma charakter szczególnie osobisty. Obejmuje bowiem pamięć zdarzeń i momentów życia jednostki wraz z całym emocjonalnym bagażem, który do nich przynależy. Przedklinek zdaje się być nerwowym podłożem dla wizualnych obrazów towarzyszących przywoływaniu w pamięci konkretnych epizodów życia. Odpowiada także za wykonawczą stronę takich przedsięwzięć – samo przypominanie, a więc przywoływanie w pamięci wybranych epizodów jest funkcją pamięci roboczej i jego jakość zależy od aktywności wybranych obszarów przedklinka. Aby jednak z sukcesem przypomnieć sobie określone informacje, konieczna jest współpraca przedklinka z korą przedczołową. Inną istotną funkcją opisywanej struktury jest także jej udział w procesach koordynacji wzrokowo-przestrzennej. Przedklinek przyczynia się do formowania przestrzennej reprezentacji środowiska i do obliczania ruchów z wyprzedzeniem. Ciekawostką może być odkrycie belgijskich naukowców pokazujące, że większa ilość substancji szarej w przedklinku występuje w mózgach artystów zajmujących się sztukami plastycznymi. Potwierdza to udział tej struktury mózgu w procesach związanych z koordynacją wzrokowo – przestrzenną i zdolnością do przetwarzania obrazów.
Jak pokazują badania prowadzone przy użyciu technik funkcjonalnego obrazowania mózgu, przedklinek jest strukturą niezbędną dla świadomego przetwarzania informacji. Aktywuje się każdorazowo przy okazji osiągnięcia stanu pełnej świadomości i dla przeciwwagi – nie jest aktywny w czasie snu. W fascynujących badaniach dotyczących zjawiska świadomego śnienia udowodniono, że przedklinek odpowiada za procesy świadomej autopercepcji mającej miejsce podczas takich doświadczeń.
Do zadań przedklinka zalicza się także procesy psychiczne związane z postrzeganiem siebie, formułowaniem ocen dotyczących własnych cech i porównywaniu ich z przymiotami innych osób. Posługując się językiem psychoanalizy można powiedzieć, że przedklinek pełni funkcje „ego obserwacyjnego” , dzięki któremu monitorujemy siebie, swoje działania i stosunek do rzeczywistości. Ma także swój udział w procesach, których końcowym efektem jest przypisywanie innym określonych przekonań. Zakładając hipotetycznie sytuację, w której nasz przedklinek ulega uszkodzeniu musimy spodziewać się utraty lub przynajmniej poważnych zmian w funkcjonowaniu naszej świadomości, dzięki której możliwy jest kontakt z samym sobą i światem zewnętrznym.
Autopercepcyjna rola przedklinka szczególnie uwidacznia się podczas sytuacji, w których zdarza nam się mijać z prawdą. Badania prowadzone przy użyciu funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI) pokazują, że podczas wypowiadania kłamstw, obok kory przedczołowej, przedniej części zakrętu obręczy i fragmentów kory przedruchowej i skroniowej, zwiększoną aktywność wykazuje także przedklinek. Kłamstwo z założenia jest bardziej skomplikowane niż przedstawianie rzeczywistości zgodnie z prawdą, wymaga więc większej aktywności mózgu i zaangażowania bardziej złożonych mechanizmów. Obok autopercepcyjnej funkcji przedklinka znaczenia mogą zatem mieć także jego właściwości związane z jakością funkcjonowania pamięci roboczej.
Okazuje się, że przedklinek jest strukturą niedocenianą. Chociaż funkcje psychiczne zawsze wymagają współpracy wielu struktur mózgowych, uszkodzenie każdej z nich może znacznie pogorszyć poziom danego procesu, a nawet całkowicie go zablokować. Zaburzenia w funkcjonowaniu przedklinka pociągają za sobą problemy z pamięcią, koordynacją wzrokowo-przestrzenną, a nawet autopercepcją i świadomością. Przedklinek wciąż jest także tajemniczą częścią mózgu. Fascynujące są doniesienia o jego roli w przejawach kreatywności i stanach związanych ze zwiększoną samoświadomością. Być może kolejne badania rzucą nowe światło na kolejne, nieznane jeszcze funkcje „kwadratowego płata”.
Więcej informacji można znaleźć w artykułach, z których korzystałam podczas redagowania tekstu:
Tatia M. C. Lee, Mei-kei Leung, Tiffany M. Y. Lee, Adrian Raine & Chetwyn C. H. Chan, (2013) I want to lie about not knowing you, but my precuneus refuses to cooperate, Scientific Reports 3 (http://www.nature.com/srep/2013/130410/srep01636/full/srep01636.html)
Andrea E. Cavanna, Michael R. Trimble, (2006) The precuneus: a review of its functional anatomy and behavioural correlates, Brain, 129, 564-583. (http://www.nips.ac.jp/fmritms/conference/references/Mano/Cavanna2006.pdf)
http://www.naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,400102,mozg-artysty-jest-inny.html
|
|
|
|
|
|
