Przewlekła niewydolność serca często pojawia się w następstwie choroby niedokrwiennej. Charakteryzuje się przede wszystkim znacznym osłabieniem mięśnia sercowego, który z czasem traci zdolność do optymalnego spełniania swoich funkcji. Objawy te w większości dotykają osób starszych – w populacji powyżej 65 roku życia odnotowuje się aż 80% przypadków zachorowań (Krum i in., 2011, za: Habota i in., 2015).
Wtórne powikłania choroby
Częstym problemem sygnalizowanym przez pacjentów cierpiących na przewlekłą niewydolność serca jest gorsze funkcjonowanie poznawcze. Wśród osłabionych funkcji wymieniane są problemy z koncentracją, uwagą i pamięcią, a także spadek napędu psychomotorycznego oraz gorszy stan funkcji wykonawczych (Alosco i in., 2013, za: Habota i in., 2015). Objawy wydają się być spowodowane zmianami organicznymi w mózgu – dotyczą one głównie struktur podkorowych – wzgórza, jąder podstawy i pnia mózgu (np. Artero i in., 2004, za: Habota i in., 2015). Podatne na utratę istoty szarej w przebiegu tego schorzenia są także obszary skroniowe, które są szczególnie ważne dla pamięci prospektywnej (np. Braver, Barch, 2002, za: Habota i in., 2015). Mimo to - do tej pory - badania służące doprecyzowaniu charakteru objawów w tej populacji klinicznej nie zostały przeprowadzone.
Przebieg badania
W badaniu wzięło udział 30 osób z diagnozą przewlekłej niewydolności serca w wieku 40-86 lat oraz grupa kontrolna (podobna pod względem demograficznym). Ocena stopnia objawów została dokonana za pomocą klasyfikacji opisującej stopień nasilenia symptomów (New York Heart Association classification). Większość (70%) badanych uzyskało w tej skali wynik wskazujący na słabe nasilenie objawów. Dokonano systematycznego pomiaru funkcjonowania poznawczego ze szczególnym naciskiem na pamięć prospektywną.
Pacjenci i grupa kontrolna zostali przebadani szeregiem testów mierzących:
- objawy demencji (Addenbrooke’s Cognitive Examination-Revised),
- iloraz inteligencji przed zachorowaniem(National Adult Reading Test),
- lęk i depresję (Hospital Anxiety and Depression Scale),
-funkcje wykonawcze- związane zarówno z elastycznością poznawczą i hamowaniem reakcji (The Trial Making Test, The Hayling Sentence Completion Test) oraz inicjacją reakcji (pomiar dokonany za pomocą Testu Fluencji Słownej),
- pamięć roboczą (odpowiednie zadania ze Skali WAIS),
- pamięć werbalną (The Rey Auditory Verbal Learning Test),
- pamięć prospektywną - w tym celu użyto skróconej wersji gry Wirtualny Tydzień (Virtual Week); jest to rodzaj gry komputerowej symulującej tydzień wypełniony codziennymi aktywnościami - na początku każdego dnia osoba badana dostawała listę zadań, które w różnych konfiguracjach miała zapamiętać i wykonać.
Wyniki badania i dyskusja
Analiza wyników badań wykazała, że osoby z przewlekłą niewydolnością serca przejawiają pewne ubytki w zakresie pamięci prospektywnej - badani z tej grupy słabiej radzili sobie z wykonywaniem zadań w symulacyjnej grze komputerowej. W analizie dokładności wykonania zadania grupa eksperymentalna wypadła gorzej niż kontrolna, jednak odnotowana różnica nie przekroczyła progu istotności statystycznej (ANOVA, p=.057). Analogicznie w sytuacji pomiaru
liczby zadań pominiętych, grupa osób chorych wypadła słabiej (p=.038). Zebrane dane wykazały ponadto osłabienie w obszarze pamięci werbalnej, funkcji wykonawczych (inicjacja i hamowanie) oraz ogólnych zdolności poznawczych. Różnic nie odnotowano natomiast w zakresie elastyczności poznawczej, pamięci roboczej i odroczonego przypominania materiału słownego (co jest szczególnie zastanawiające w kontekście wyników testu badającego pamięć prospektywną).
Otrzymane wyniki sugerują, że u osób z przewlekłą niewydolnością serca występuje osłabienie w zakresie funkcjonowania pamięci prospektywnej. Warto zauważyć, że gorsze wyniki testów miały przyczynę w całkowitym zapominaniu o wykonaniu określonej czynności i nie były związane z wykonaniem zadań w nieodpowiednim czasie (wcześniej lub później). Charakter objawów u osób z przewlekłą niewydolnością może więc być bardziej złożony i dotyczyć – poza pamięcią prospektywną – także innych funkcji poznawczych. Istotną kwestią jest także to, że po badaniu pacjenci byli w stanie poprawnie odpamiętać 80% zadań, które mieli wykonać. Świadczy to o szczególnych trudnościach w inicjowaniu działań w odpowiednim momencie. Pomimo to, należy mieć na uwadze fakt, że określone funkcje poznawcze nie działają niezależnie od siebie. Na specyfikę zaburzeń wpływają w sposób złożony, a świadomość tego jest punktem wyjścia dla skutecznej rehabilitacji. Osoby, które wzięły udział w badaniu nie cierpiały na wyjątkowo silne nasilenie objawów choroby, niemniej jednak tendencja w kierunku pogorszenia pamięci prospektywnej była zauważalna. Warto zatem mieć świadomość występowania tego typu problemów wśród osób z przewlekłą niewydolnością serca, gdyż wyniki badania są ważnym sygnałem ostrzegawczym.
Dokładne zbadanie charakteru dysfunkcji pamięci prospektywnej u chorych na niewydolność serca jest wyjątkowo ważne, ponieważ ubytki w tym zakresie istotnie obniżają jakość życia pacjentów. Pamięć prospektywna ma duże znaczenie dla zapamiętywania zaleceń lekarskich, odpowiedniego zażywania leków i szeroko pojętych zachowań związanych z samoopieką. Nieregularne przyjmowanie leków i niedokładne przestrzeganie zaleceń, które są ściśle związane z dysfunkcjami pamięci prospektywnej, są też częstymi przyczynami hospitalizacji i postępu choroby. Bardzo potrzebne są badania pozwalające na dokładny opis występujących problemów oraz – oparte na tych badaniach – skuteczne metody pracy z pacjentami, prowadzące do poprawy ich codziennego funkcjonowania.
Literatura:
Habota, T., McLennan, S.N., Cameron, J., Henry, J.D., Ski, Ch.F., . Thompson, D.R.. Rendel, P.G. (2015). Prospective Memory Impairment in Chronic Heart Failure. Journal of the International Neuropsychological Society (2015), 21, 183–192.
|
|
|
|
|
|
