Kora mózgowa i płaty - podział strukturalny

Kora mózgowa i płaty - podział strukturalny

Kora mózgowa zbudowana jest z ciał komórek nerwowych, które stanowią istotę szarą (w odróżnieniu od istoty białej zbudowanej z włókien nerwowych). Zewnętrzna, silnie pomarszczona powierzchnia półkul mózgowych może sprawiać wrażenie chaotycznej i nieuporządkowanej.

Wraz z rozwojem kora mózgowa rozrasta się i ulega pofałdowaniu, dzięki czemu osiąga powierzchnię około 2,2 m2. Każdy mózg jest inny, lecz mimo różnic osobniczych można znaleźć podobieństwa w budowie półkul mózgu, które pozwalają dzielić je na konkretne struktury. Podstawowymi pojęciami przy opisie powierzchni zewnętrznej półkuli są bruzda i zakręt. Bruzdy są zagłębieniami w powierzchni kory mózgowej, szczelinami gdzie sfałdowana kora zagłębia się. Miejsca gdzie znajduje się ona na powierzchni nazywamy zakrętami. Bruzdy i zakręty możemy klasyfikować w obrębie trzech rzędów.

Kora mózgowa i płaty - podział strukturalny

Bruzdy główne (pierwszorzędowe) są najmniej zmienne i możemy je wyróżnić w większości prawidłowych mózgów. Drugo- i trzeciorzędowe charakteryzują się coraz większą zmiennością osobniczą. W opisach anatomicznych najczęściej wymienia się bruzdy pierwszorzędowe. Dwie największe bruzdy to bruzda środkowa (sulcus centralis) zwana czasem bruzdą Rolanda i bruzda boczna (sulcus lateralis) zwana bruzdą Sylwiusza. Swoje nazwy zawdzięczają sławnym anatomom.

Kora mózgowa i płaty - podział strukturalny

Największe bruzdy wyznaczają granice pomiędzy płatami mózgu. Bruzda środkowa oddziela płaty czołowy od ciemieniowego, zaś bruzda boczna oddziela płat skroniowy od płata czołowego i ciemieniowego. Najsłabiej widoczna jest granica pomiędzy płatem ciemieniowym a płatem potylicznym utworzona przez bruzdę ciemieniowo-potyliczną widoczną na powierzchni przyśrodkowej mózgu (po przecięciu mózgu na połowy). Każdy z wymienionych wyżej płatów jest parzysty. Dwie półkule mózgu oddzielone są od siebie szczeliną podłużną mózgu (fissura longitudinalis cerebri). Komunikacja pomiędzy półkulami odbywa się dzięki włóknom zebranym w spoidłach mózgu, z których największe stanowi ciało modzelowate.

Kora mózgowa i płaty - podział strukturalny

Gdy obejrzymy korę półkul uważniej z łatwością zauważymy, że oprócz zewnętrznej (górno-bocznej) powierzchni możemy wyróżnić również powierzchnię podstawną (dół mózgu), częściowo przykrytą przez móżdżek oraz powierzchnię przyśrodkową widoczną po przecięciu mózgu na połowy. 

Płat czołowy oddzielony jest od płata ciemieniowego bruzdą środkową, a od płata skroniowego bruzdą boczną. Na powierzchni zewnętrznej wyróżniamy bruzdy: przedśrodkową, czołową górną i dolną oraz zakręty: przedśrodkowy, czołowy górny, środkowy i dolny. Zakręt czołowy dolny tworzy wieczko czołowe zakrywające wyspę, które niekiedy jest wyłączane jako osobna struktura. Na powierzchni przyśrodkowej wyróżniamy bruzdę ciała modzelowatego i bruzdę obręczy oraz zakręty: przedśrodkowy (często klasyfikowany jako część płacika okołośrodkowego), obręczy, czołowy przyśrodkowy, prosty. Na powierzchni podstawnej wyróżniamy bruzdy: węchową i bruzdy oczodołowe oraz zakręty: prosty i oczodołowe.

Kora mózgowa i płaty - podział strukturalny

Płat ciemieniowy oddzielony jest od płata czołowego bruzdą środkową, od płata skroniowego bruzdą boczną i jej gałęzią tylną, zaś od płata potylicznego przedłużeniem gałęzi tylnej bruzdy bocznej, która dochodzi do bruzdy ciemieniowo-potylicznej. Na powierzchni zewnętrznej wyróżniamy bruzdy: zaśrodkową, śródciemieniową oraz zakręty: zaśrodkowy, płacik ciemieniowy górny i dolny, nadbrzeżny, kątowy. Na powierzchni przyśrodkowej wyróżniamy bruzdę zaśrodkową i ciemieniowo-potyliczną. Zakręty: zaśrodkowy (część płacika okołośrodkowego), przedklinek.

Płat potyliczny oddzielony jest od płata ciemieniowego przedłużeniem gałęzi tylnej bruzdy bocznej, która dochodzi do bruzdy ciemieniowo-potylicznej, zaś od płata skroniowego linią łączącą wcięcie skroniowo-potyliczne (przedłużenie bruzdy skroniowo-potylicznej) i gałąź tylną bruzdy bocznej. Na powierzchni zewnętrznej wyróżniamy bruzdy: potyliczną górną i dolną. Zakręty: potyliczny górny, środkowy i dolny. Na powierzchni przyśrodkowej wyróżniamy bruzdy: ciemieniowo-potyliczną i ostrogową oraz zakręty: klinek, zakręt językowaty (inaczej: potyliczno-skroniowy przyśrodkowy).

Płat skroniowy oddzielony jest od płata czołowego bruzdą boczną, zaś od płata potylicznego linią łączącą wcięcie skroniowo-potyliczne (przedłużenie bruzdy skroniowo-potylicznej) i gałąź tylną bruzdy bocznej. Na powierzchni zewnętrznej wyróżniamy bruzdy: skroniową górną i dolną, natomiast zakręty: skroniowy górny, środkowy i dolny. Na powierzchni podstawnej wyróżniamy bruzdy: bruzda potyliczno-skroniowa, poboczna oraz zakręty: potyliczno-skroniowy boczny i przyśrodkowy (często nazywany zakrętem wrzecionowatym), przyhipokampalny.

Kora mózgowa i płaty - podział strukturalny

Wyróżnienie bruzd i zakrętów pozwala na szczegółowy opis topograficzny dla zlokalizowania funkcji zależnych od kory. Należy jednak pamiętać, że zarówno pofałdowanie mózgu, jak i lokalizacja funkcjonalna cechują się znaczną zmiennością osobniczą. Kolejny raz warto zwrócić uwagę na określenie „anatomia prawidłowa”, czyli odnoszący się do większości przypadków, zgeneralizowany opis struktur. Każdy z nas jest inny i zawdzięczamy to między innymi temu, że nasze bruzdy i zakręty nie wyglądają identycznie jak w znormalizowanym schemacie z atlasu.

Mgr Kacper Łukasiewicz
Odpowiednia długość i wysoka jakość snu ma fundamentalne znaczenie dla jakości życia. Sen jest procesem istotnym dla odnowien... czytaj więcej
Między jakością snu a uzależnieniami lekowymi istnieje współzależność – zmiany w jednym z tych procesów znajdują odzwierciedl... czytaj więcej
Tekst autorstwa Agnieszki Kawuli   „Niechcący podsłuchałam, jak tata mówił do dziadka: – Po prostu mózg umiera. Czy Pan rozum... czytaj więcej
Autorką tekstu jest dr Ewa Krawczyk, właścicielka i autorka bloga Sporothrix Odra uważana jest często za tzw. łagodną chorobę... czytaj więcej