Sam fakt występowania deficytów poznawczych w przebiegu depresji świadczy o podłożu mózgowym dysfunkcji. Powiązanie mózg-zachowanie jest rdzeniem analizy neuropsychologicznej.
W obszarze badań dotyczących funkcjonowania poznawczego pacjentów cierpiących na depresję, neuropsycholodzy rozważają wszystkie aspekty kognitywne, które odbiegają od normy.
Zadania, które nie przebiegają automatycznie lecz wymagają wysiłku od pacjenta depresyjnego, są dla niego stosunkowo trudne (Hasher, Zacks, 1979; Roy-Byrn i in., 1986 za: Herzyk, Borkowska, 1999). Wynika to, że większość zasobów poznawczych, osoba przeznacza na koncentrowaniu się na myślach negatywnych, obniżających nastrój podstawowy (Hartlage i in. 1993 za: Herzyk, Borkowska, 1999).

Subiektywne skargi pacjenta dotyczące zmian w jego funkcjonowaniu codziennym mogą stanowić pewne nakierowanie psychologa na obszar objęty deficytem. Jednak należy pamiętać, że dosyć często uwagi osoby chorującej na depresję są znacznie przesadzone (Popkin i in., 1982; Schofield i in., 1997 za: Herzyk, Borkowska, 1999). Tłumaczy to, że uwaga pacjenta nakierowana jest na informacje negatywne pochodzące z ciała i otoczenia.
 

Deficyty poznawcze w przebiegu depresji

Mimo, iż pewne obszary funkcjonowania poznawczego w depresji są bardziej wrażliwe na zaburzenia, każdego pacjenta należy potraktować indywidualnie. Wynika to z wielu uwarunkowań i różnic indywidualnych w funkcjonowaniu układu nerwowego oraz zasobów przedchorobowych (Herzyk, 2012). Ponadto należy przeprowadzić szczegółowy wywiad psychologiczny, na podstawie którego można wyodrębnić dane istotne diagnostycznie. Sama analiza neuropsychologiczna powinna obejmować wszystkie aspekty funkcjonowania kognitywnego pacjenta, ponieważ depresja wpływa na większość z nich (Talarowska, Florkowski, Gałecki, Wysokiński, Zboralski, 2009).

Skargi pacjentów depresyjnych dotyczące aspektów poznawczych obejmują m.in.:

• Problemy z ogólnym funkcjonowaniem poznawczym - nawet subtelne zmiany, które komunikuje pacjent, podkreślają jego poczucie beznadziejności i zmian negatywnych w funkcjonowaniu. Tutaj widać istotny wpływ elementu emocjonalnego na poznawczy.
• Osłabienie pamięci.
• Osłabienie koncentracji, wynika z przekierowania zasobów poznawczych uwagi w stronę
• skupiania się na negatywnych danych pochodzących z ciała i otoczenia.
• Obniżona elastyczność poznawcza i nieznaczne lub umiarkowane trudności w funkcjonowaniu wzrokowo - przestrzennym (La Rue, 1992: za Herzyk, Borkowska, 1999).
• Obniżona zdolność rozwiązywania problemów, wiąże się z podjęciem wysiłku, co jest bardzo zakłócone u osób depresyjnych.

Ponadto depresja wpływa na funkcjonowanie kognitywne globalnie, co oznacza, że deficyty jakie wykazuje pacjent nie muszą być znaczne.
Testy, które są bardzo „czułe” na poznawcze symptomy depresji to te, które badają wysiłek poznawczy oraz pamięć w wersji z odroczoną ekspozycją materiału wzorcowego. Te same narzędzia stosowane są w diagnostyce różnicowej depresji i procesów demencyjnych (Lachner, Engel, 1994: za Herzyk, Borkowska 1999).
 

Depresja poudarowa

Depresja jest jednym z najpowszechniejszych zaburzeń afektywnych, występujących po udarze, niezależnie od lokalizacji incydentu naczyniowego (Nelson i in., 1993: za Herzyk, Borkowska, 1999). Wystąpienie post-stroke depression (PSD) szacuje się u 30 -70% pacjentów po udarze (Bilikiewicz, Matkowska-Białko, 2004). Rozpoznanie depresji obejmują wytyczne ujęte w ICD-10. Nazwa depresja poudarowa, sugeruje jedynie możliwą etiologię zaburzenia afektywnego. Jednak są pewne symptomy, które składają się na różnice w przebiegu depresji oraz depresji udarowej. Trudność diagnostyczną stanowi różnicowanie patologicznego obniżenia nastroju z apatią czy otępieniem poudarowym (Spetruk, Opala, 2005). Ponadto zaburzenie to jest efektem nie tylko organicznego uszkodzenia mózgu ale również psychologicznej odpowiedzi organizmu na sytuację trudną.

Przede wszystkim deficyty poznawcze w obrazie klinicznym są bardziej nasilone u pacjentów z uszkodzeniami poudarowymi w lewej półkuli mózgu (Bilikiewicz, Matkowska-Białko, 2004). Zatem lokalizacja uszkodzenia nie wpływa na samo wystąpienie depresji poudarowej ale na jej charakter. Depresja poudarowa zmienia jakość życia pacjenta. Ustalono nawet aspekty, które są istotnymi czynnikami ryzyka depresji w różnych etapach po wystąpieniu udaru. Niepewność związana z ograniczeniem finansowym oraz funkcjonowanie w otoczeniu wpływają na nastrój podstawowy w krótkim okresie po udarze. Natomiast odlegle po wystąpieniu incydentu naczyniowego istotnymi aspektami są skutki utraty pracy i izolacja społeczna. Wnioski te potwierdzają wielopłaszczyznowe aspekty depresji poudarowej (Robinson R.G., Murata Y., Shimoda K.1999 za: Spetruk, Opala, 2005).
Dodatkowo objawy tego zaburzenia afektywnego obniżają motywację pacjenta do udziału w zajęciach rehabilitacyjnych co w rezultacie pogarsza jego sprawność ruchową. Zatem wczesna diagnostyka depresji poudarowej i interwencje skierowane na jej redukcję są istotnymi zadaniami psychologa, który współpracuje z pacjentem po incydencie naczyniowym.

Literatura:

• Bilikiewicz, A., Matkowska-Białko, D. (2004). Zaburzenia funkcji poznawczych a depresja. Udar Mózgu. Problemy Interdyscyplinarne, 6(1), 27-37. ).
• Herzyk, A. (2012). Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej. Wydawnictwo Naukowe" Scholar".
• Herzyk, A., Borkowska, A. (1999).Neuropsychologia emocji: poglądy, badania, klinika. Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Spetruk, P., & Opala, G. (2005). Wieloaspektowy charakter depresji występującej po udarze mózgu. Udar Mózgu. Problemy Interdyscyplinarne, 7(1), 25-30. )
• Talarowska, M., Florkowski, A., Gałecki, P., Wysokiński, A., Zboralski, K. (2009). Funkcje poznawcze w depresji. Psychiatr. Pol, 1, 31-40. )